ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޝަހީދުންގެ ދުވަހަކީ ޝައުބާންމަހުގެ 1 ވަނަ ދުވަހެވެ. ޝަހީދުންގެ ދުވަސް ނިސްބަތްވަނީ އައްސުލްޠާން ޢަލީ (6ވަނަ) ސިރީ އައުދަ ސިޔާކަ ކައްތިރި މަހާރަދުންނަށެވެ. އެއީ ދިވެހިތާރީޚުގައި މަޝްހޫރު ޢަލީ ރަސްގެފާނެވެ. އެ ރަދުން ރާއްޖޭގައި ރަސްކަން ކުރެއްވީ ހިޖުރައިން 965 ވަނަ އަހަރު، (މީލާދީން 1558 ވަނަ އަހަރު)، 2 މަހާއި 15 ދުވަހުއެވެ. ޝަޢުބާންމަހުގެ 1ވަނަ ދުވަހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޝަހީދުންގެ ދުވަސްކަމަށް ދިވެހި ދައުލަތުން ކަނޑައެޅުއްވީ ޕޯޗްގީޒުންނާ ދެކޮޅަށް ދީނާއި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ޖިހާދު ކުރައްވައި ޢަލީ ރަސްގެފާނު ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވީ ޝަޢުބާންމަހެއްގެ 1ވަނަ ދުވަހުގައި ކަމަށްވާތީއެވެ. ޢަލީ ރަސްގެފާނު ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވީ ހިޖުރައިން 965 ވަނަ އަހަރުގެ ޝަޢުބާންމަހުގެ 1ވަނަ ދުވަހުއެވެ. އެއީ މީލާދީން 1558 ވަނަ އަހަރުގެ މޭމަހުގެ 19ވީ ހޯމަ ދުވަހެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޝަހީދުންގެ ދުވަސް ފުރަތަމަ ފާހަގަކުރެއްވީ 1400 ވަނަ އަހަރުގެ ޝަޢުބާންމަހުގެ 1ވަނަ ދުވަހުއެވެ. އެއީ މީލާދީން 14 ޖޫން 1980ވީ ހޮނިހިރު ދުވަހެވެ. ޝަހީދުންގެ ދުވަސް ފާހަގަކުރެވެނީ ދިވެހި ޤައުމިއްޔަތާއި ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ދީނާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަން ދިފާޢުކުރެއްވުމަށް ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވި އަބުޠާލުންގެ ހަނދާނާއި ޒިކުރާ އާކުރުމެވެ.
ޝަހީދުންގެ ދުވަސް އެ ބޭފުޅަކަށް ނިސްބަތްވާ އައްސުލްޠާން ޢަލީ (6ވަނަ) ނުވަތަ ޢަލީ ރަސްގެފާނުގެ ބައްޕާފުޅަކީ ޔަމަންކަރައިގެ އައްސައްޔިދު ޢަބްދުއްރަޙްމާން ދޮށިމޭނާކިލެގެފާނެވެ. މަންމާފުޅަކީ އަރިއަތޮޅު ފެރިދޫ ބޮޑުނިޔަމީގެ ސިއްތިކަނބައިދިކިލެގެއެވެ. ރަސްކަމަށް އިސްވެވަޑައިގެންނެވުމުގެ ކުރިން ޢަލީ ރަސްގެފާނުގެ ނަންފުޅަކީ ޢަލީ ރަންނަބަނޑޭރިކިލެގެފާނެވެ. މި ރަދުން ރަސްކަމަށް އިސްވެވަޑައި ގެންނެވީ އައްސުލްޠާން ޢަބޫބަކުރު (2ވަނަ) އަވަހާރަވީތާ ދެ އަހަރާއި ހަމަސް ދުވަސް ފަހުންނެވެ. ޢަލީ ރަސްގެފާނު ކައިވެނި ކުރެއްވި ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ނަންފުޅު އެނގޭ ބޭފުޅަކީ ހިލާލީ ދަރިކޮޅުގެ އައްސުލްޠާން ކަޅުމުޙައްމަދު ރަސްގެފާނާއި ބުރެކިރަނިންގެ ދަރިކަނބަލުން އައިޝާ ކަނބާ ނުވަތަ ކަނބާ އައިޝާ ރަނިކިލެގެފާނެވެ.
ޢަލީ ރަސްގެފާނުގެ ރަސްކަމަށް ދެ މަސްވީތަނާ އިންޑިއާގެ ގޯވާގައި ތިބި ޕޯޗްގީޒުން ރާއްޖެ ހިފުމަށް ފޮނުވި ތިންވަނަ ގުރާބު، އަދި ޕޯޗްގީޒުން ފޮނުވި އެންމެ ބޮޑު ލަޝްކަރު ރާއްޖެއައިސް ހަމަލާ ދޭންފެށިއެވެ. އެ މީހުންގެ ވެރިޔަކަށް ހުރީ އަނދިރިއަނދިރިނެވެ. އެވެ. ޕޯޗްގީޒުންގެ ރެކޯޑުތަކުގައި ވާގޮތުގައި އެ ލަޝްކަރުގެ ކޮމާންޑަރަކަށް ހުރީ “ކެޕްޓަން މެނުއަލް ޑާ ސިލްވޭރާ ޑިއަރައު ރޯ” އެވެ. މާލޭ ބަނދަރުގައި ތިބި ދުޝްމަނުންނާ ދިވެހީންނާ ފުރަތަމަ ހަމަލާ ބަދަލުކުރަމުން ދިޔައީ ބޮޑުބަޑިންނެވެ. އެގޮތުގައި ގިނަ ދުވަސް ވާންފެށުމުން ދުޝްމަނުންގެ އަތުގައި ހުރި ވަޒަނާއި ކާބޯތަކެތި މަދުވެ ހަނގުރާމައިގެ ފޯރި ދިޔައީ ކުޑަވަމުންނެވެ. ހަމަ އެގޮތަށް ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ހަނގުރާމަކުރަން ޖެހުމުން ދިވެހި ލަޝްކަރުގެ ތެރޭގައި ވެސް ހަމަނުޖެހުމާއި ޚިޔާލުތަފާތުވުންތައް ދިޔައީ އުފެދެމުންނެވެ. އެގޮތުން އެއްބަޔަކަށް ފެނުނީ ހަނގުރާމަ ހުއްޓާލާފައި އަމާންދިނުމަށެވެ.
އެ ދުވަސްވަރަކީ މާލެ ތެރޭގައި ވެސް ފިތުނައާއި ހަމަނުޖެހުން ބޮޑު ދުވަސްވަރެކެވެ. ޤައުމަށް ޚިޔާނާތްތެރިވި ޣައްދާރުންތަކެއްގެ ސަބަބުން ދުޝްމަނުންނަށް މާލެ ފައިބާން ފުރުސަތު ލިބިގެން ދިޔައެވެ. އެއްރެއެއްގެ ފަތިހު ބަޑިތަކާއި ސިލޭހަތައް ހިފައިގެން ދުޝްމަނުން މާލެފޭބީ މާލޭގެ ހުޅަނގުފަރާތަށެވެ. ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ޖިހާދުކުރައްވަން ޢަލީ ރަސްގެފާނު ލަޝްކަރައިގެން ނިކުމެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ޢީދު މިސްކިތާ ހަމައަށް ވަޑައިގެންފައި ފަހަތް ބައްލަވާލެއްވިއިރު ބޮޑުވަޒީރާއި ޚާދިމެއް ފިޔަވައި އެންމެން ފިލައިގެން ހިނގައްޖެއެވެ. ދުޝްމަނުންގެ ބިޔަ ބޮޑު ލަޝްރަކާ ދެކޮޅަށް ކަނޑިއައްޑަނަ ހިޕަވައިގެން އޭގެ ތިން ބޭފުޅުން ހިތްވަރާއެކު ޖިހާދަށް ނިކުމެވަޑައިގެން ކުރިމަތި ލެއްވިއެވެ. ދުޝްމަނުންގެ ހަމަލާތަކުން އޭގެ ތިންކަލުން ވެސް ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވީއެވެ.
ބޭރުގެ ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ޖިހާދު ކުރައްވަނިކޮށް ޝަހީދުވެވަޑައިގެންފައިވާ ދިވެހި ޝަހީދުންގެ ލިސްޓުގައި ޢަލީ ރަސްގެފާނުގެ އިތުރުން ދެން ފެވިފައިވާ ނަންފުޅުތަކަކީ ހިޖުރައިން 980 ވަނަ އަހަރު ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވި އުތީމު ޢަލީ ތަކުރުފާނާއި، ޢަލީ ރަސްގެފާނުގެ ހުވަފަތް އަނބިކަމަނާ ކަނބާ ޢައިޝާ ރަނިކިލެގެފާނާއި، ހިޖުރައިން 1017 ވަނަ އަހަރު ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވި އައްސުލްޠާން އިބްރާހީމް ކަލާފާނާއި، ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޝަހީދުންނެވެ. ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޤައުމީ ބަޠަލަކީ ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމެވެ.
ނޯޓް: މިއީ ފޭސްބުކްގައި 14 މާޗް 2021 ވަނަ ދުވަހު ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު ލިޔުވަފައިވާ ލިޔުމުގެ ނަކަލެކެވެ.
