ރައީސް މަޢުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމުގެ ޒަޢާމަތުގައި އެއްފަސް ކުރުމުގެ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން އެއްރަށުން އަނެއް ރަށަށް މީހުން ބަދަލުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ސަރުކާރުން ކުރަމުން ގެންދިއަ އިރު އޭގެ ތެރެއިން އެރަށަކަށް އަޅުގަނޑު ވެސް ނިސްބަތްވާ ހދ ހޮނޑައިދޫ ވެސް ހިމެނެއެވެ.
ރަށުގެ މީހުން ހދ. ހަނިމާދުއަށް ބަދަލުވުމުގެ ވާހަކައަކީ އަޅުގަނޑު ހަނދާން ހުންނަން ފެށީއްސުރެވެސް ދެކެވެމުން އިވެމުން އަންނަ ވާހަކައެކެވެ. މިކަމުގެ މަޢުލޫމާތު ލިބިފައި ނެތުމާއި މިކަމަކީ ކިހާބޮޑު އަދި ކިހިނެއް ކުރާކަމެއްކަން އެނގިފައިނެތުމާއިއެކު މިކަމަށް އެހާބޮޑު ވިސްނުމެއް ދެވިފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ހަގީގަތަކީ، ކުޑަ އިރުގެ ހަނދާންތަކާއި ދިރިއުޅުން ފަށައި، އަތްފައި ކޮށައި މަށައިގެން ކޮޅަށް ޖެހި ގެ ގަނޑު ދޫކޮށް އޭރުގެ ގިނަ ބަޔަކު ރަށުން ބަދަލުވާން ބޭނުންނުވާކަމެވެ. އުފަންވީ ފަސްގަނޑަށް އޮތް ލޯތްބާއި ނުފިލާނޭ ހަނދާންތަކާއި، އާއިލާއާއި އެކު މަޖަލާއި އުފަލާއި ހިތާމައިގެ ހޭދަކުރި ވަގުތުތަކާއި، އަދިވެސް މިފަދަ އެތަކެއް ޚާއްޞަ ކަންތައްތަކެއް ހޮނޑައިދޫ ފަސްގަނޑުގައި އެކުލެވިފައިވާތީއެވެ.
ހދ. ހޮނޑައިދޫ އަކީ ލަފާފުރުން ދަތި އެހެނަސް ބިމުގެ ގޮތުން އެހާ ބޮޑު ނޫން ހިތްފަސޭހަ ރީތި ރަށެކެވެ. ހދ. ހަނިމާދޫއަށް ހިޖުރަކުރުމާއި ހަމައަށްވެސް އަސާސީ ޚިދުމަތްތަކުން މަޙުރޫމު ވެފައި ތިބި ނަމަވެސް އެކުވެރި ބަދަހި ދިރިއުޅުމެއް އުޅެމުން އައި ނަމޫނާ ރައްޔިތުންތަކެއް އުޅެމުން އައި ރަށެކެވެ. ގިނަ ގޮންޖެހުތަކެއް ތަހައްމަލު ކުރަމުން އައި ނަމަވެސް ކެތްތެރި ހިތްވަރުގަދަ ބަޔަކު އުޅުނު ރަށެކެވެ.
ހޮނޑައިދޫ ގައި އަޅުގަނޑު މެންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޙާލަތު ވަރަށް ވެސް ދަށެވެ. ރަށުގައި ވިޔަފާރި ކުރާނެ ވިޔަފާރި ގެއެއް ނެތުން އެއީ އެންމެ ބޮޑު އެއް ދަތި ކަމެވެ. ލަފާފުރުމުގެ ކަނންތައް ވެސް އެހާމެ ދައްޗެވެ. ތައުލީމުވެސް އެކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. އަދި ކަރަންޓް ނުލިބުމާއި ސިއްޙީ ޚިދުމަތް ނުލިބެއޭ ބުނުން ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. ރަށަށް ގެންނަ ކާޑު ކޮޅާއި އެކު ބޮއްކުރާ ބަންޑުން ޖަހައިލަނީ ވެސް މަދެއްކޮށެއް ނޫނެވެ. މަސް ބާނައިގެން އަންނަ ވަދު އޮޑި ފަހަރު ރާޅާ އޮޅާލައި ގިނަ ގެއްލުންތަކެއް ލިބިގެން ދިއަ މަންޒަރު މިހާރު ވެސް ސިފަވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި ފަދަ ހުރިހާ ކަމަކަށް ވެސް އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ފަރިތައެވެ. މިފަދަ އެންމެހައި ކަންކަމާއި އެކު ހޮނޑައިދޫ ގެ ދިރިއުޅުމަކީ ހަނދާން ނައްތާނުލެވޭނެ ދިރިއުޅުމެކެވެ.
1994 ވަނަ އަހަރު ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކުރަން ލިބުނު ފުރުސަތެއްގައި އަތޮޅުގެ އެހެން ރަށަކަށް ދެވުމުން ރަށްފުށުގައި ވެސް ތަފާތު ޚިދުމަތް ލިބެމުން ދާކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ. ހޮނޑައިދޫ އިން ނުލިބޭ ގިނަ ޚިދުމަތް އެރަށުން އައީ ލިބެމުންނެވެ. ވިޔަފާރި ގެތަކާއި ކަރަންޓާއި ތައުލީމާއި ލަފާފުރުމުގެ ފަސޭހަ ކަން ވެސްމެއެވެ.
1996ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެ އަށް ބަދަލު ވެވުނެވެ އެހިސާބުން ރަށްފުށުގެ ދިރިއުޅުމާއި މާލޭގެ ދިރިއުޅުމުގެ ތަފާތު ފެނިގެން ދިއައެވެ. ރަށްފުށައް އަޅާނުލެވުނީތޯ؟ ނުވަތަ އަޅާނުލާ ދޫކޮށްލީތޯ؟ މިސުވާލު ވެސް އުފެދުނެވެ. އެޒަމާނައް ބަލާއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގިނަ ރަށްރަށުގެ ހާލަތު ހުރީ ވަރަށް ދެރަކޮށެވެ. ރަށުން ބަދަލުވުމުގެ މަރުހަލާތަކާ އެއްބަސް ވުންތަކުގެ މައުލޫމާތު މާބޮޑަކަށް އަޅުގަނޑަށް އެނގިފަ އެއް ނެތެވެ. އެނގުނުހާވެސް ކަމަކީ ރަށުގެ ހުރިހާ ރައްޔިތުން ވެސް ރަށުން ބަދަލުވާން އެއްބަސްކަމެވެ.
1999ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަސް ފެށުނީއްސުރެން ހދ ހަނިމާދޫ އަށް ބަދަލުވުމުގެ މަސައްކަތް ރަށުގެ ރައްޔިތުން ދިއައީ ކުރަމުންނެވެ. ރަށުންބޭރުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރަމުން ދިއަ އެންމެންހެން ތިބީ ރަށުގައެވެ. މި ތާރީޚީ ހިޖުރައަށްޓަކައި އެންމެންވެސް ތިބީ ނުހަނު ޖޯޝާއި ފޯރީގައެވެ. އަޅުގަނޑަކީ ބަދަލުވުމުގެ މަރުހަލާގައި އެންމެ ފަހުން ރަށުން ފޭބި މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކީމެވެ. ބަދަލު ވުމުގެ މަސައްކަތުގައި އަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވެ ހަތަރު ދުވަހަށް ދެމިގެންދިއަ ބުރަ މަސައްކަތުގައި އެންމެ ފަހު ވަގުތާއި ޖެހެންދެންވެސް ދެމި ހުރި އެކަކެވެ.
ހޮނޑައިދޫ ރައްޔިތުން ހަނިމާދޫ އަށް ބަދަލު ކުރުމުގެ މަރުހަލާ
މި ބައިގައި ހިމަނާލާފައި މިވަނީ އެދުވަސް ވަރު ރަށުގައި ތިބި ޒުވާނުންނާއި ދޮށީ އުމުރު ފުރާގެ މީހުންނާއި ސުވާލުކޮށް ހޯދައިފައިވާ މަޢުލޫމާތެވެ.
ހޮނޑައިދޫ ރައްޔިތުން ހަނިމާދޫއަށް ބަދަލުކުރަން ފުރަތަމަ މަސައްކަތް ކުރެވުނީ އިލްޔާސް އިބްރާހީމް އެޓޯލް މިނިސްޓަރުކަމުގައި ހުންނެވިއިރުއެވެ. އޭނާ ވަޢުދުވެވަޑައިގަތީ ކޮންމެ ގެއަކަށް 100ފޫޓް 50 ފޫޓުގެ ގޯއްޗަކާއި 10 ރުއް ދެއްވާނެ ކަމަށެވެ. ރައްޔިތުން މިކަމަށް އެއްބަސްވި ނަމަވެސް، އިލްޔާސް މަޤާމުން ދުރުކުރެވުމާއިއެކު ހިޖުރަކުރުމުގެ މަޝްރޫޢު ކަންތައް ވަޅު ޖެހިގެން ދިއައެވެ. ދެވަނަ ފަހަރަށް ބަދަލުވުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބުނީ 1999 ގައި ހުސައިން މަނިކުގެ އަތޮޅު ވެރިކަމުގައެވެ. ނަމަވެސް ކަނޑައެޅުނު ތާރީޚުގައި ރައްޔިތުން ބަދަލުކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. ބަދަލުކުރުމުގެ ކަންތައް ލަސްވަމުންދާތީ ސަބަބު ބެލުމަށްޓަކައި، ހޮނޑައިދޫގެ ރައްޔިތުންގެ ބަޔަކު އިސްނަގައިގެން ހަނިމާދޫއަށް ޒިޔާރަތްކޮށްފައިވެއެވެ. މި ރައްޔިތުން ކުރި މަސައްކަތުން އެގުނީ ބަދަލުވުމުގެ ކަންތައްތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ހަވާލުވެފައިވާ އިދާރާއަށް ރައްޔިތުންގެ ނަމުގައި ސިޓީއެއް ފޮނުވާފައި ވާކަމެވެ. އެ ސިޓީގައި ބަޔާންކޮށްފައި ވަނީ ރޯދަމަސް ނިމުމުން ކުރިން ރަށުން ފައިބަން ރައްޔިތުން ނޭދޭކަމަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިހާރު ހޮނޑައިދޫގެ ރައްޔިތުން ބޭނުންވަނީ އަވަސްވީ ގޮތަކަށް ހަނިމާދޫއަށް ބަދަލުވާން ކަމުގައި އެ ދުވަހު ހަނިމާދޫއަށް އައި ހޮނޑައިދޫ ރައްޔިތުން މަޢުލޫމާތުދީފައިވެއެވެ. އެއާއިއެކު، ކަމާއި ބެހޭ އިދާރާއިން ހަނިމާދޫގައި ފަހާ ފެކްޓްރީ ހުޅުވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު އޮންނަ ދުވަހު ރަށުން ފައިބާން އެދޭ މީހުން އެ ރަސްމިއްޔާތަށް ހާޟިރުވުމަށް އެންގިއެވެ. ހަނިމާދޫއަށް ހިޖުރަކުރުން އަވަސްކުރުމަށްޓަކައި މި ރަސްމިއްޔާތަށް ހޮނޑައިދޫގެ ޖުމްލަ 36 ގޭ ގެ ތެރެއިން 23 ގެ އަކުން މީހުން އައިސްފައިވެއެވެ. އަދި ސަރުކާރުގެ ކަމުވޮށިގެންވާ މީހުންނާއި ބައްދަލުކުރުމުން ރައްޔިތުންގެ ޝުޢޫރާއި އެއްގޮތަށް ބަދަލުކުރުމަށް ނިންމައި ރަށުގައި ހުރި މުދާ އުފުލުމަށް 03 މަސް ދުވަސް ހަމަޖައްސައިދިނެވެ.
ހޮޑައިދޫ ރައިތުން ހަނިމާދޫ އަށް އައުން
26 ނޮވެމްބަރު 1999 ވަނަ ދުވަހު ހދ ހޮނޑައިދޫ ގެ ރައްޔިތުންގެ ފުރަތަމަ ގުރޫޕް ހދ ހަނިމާދޫ އަށް ބަދަލު ކުރެވުނެވެ. 29 ނޮވެމްބަރު 1999 ދުވަހަކީ އެންމެ ފަހުން ތިބި މީހުން ހޮނޑައިދޫ އިން ފައިބާ ނަގާފައިވާ ގައުމީ ދިދަ ބާލައި ރަސްމީކޮށް ހޮނޑައިދޫ ފަޅުރަށަކަށް ބަދަލުވީ ދުވަހެވެ. ހަނިމާދޫ ގެ ރައްޔިތުންގެ ފުރިހަމަ މަރުޙަބާއާއި ލިބިގެންދިޔަ އެހީތެރިކަން ހޮނޑައިދޫ ގެ ހަމަ އެންމެ ރައްޔިތަކުވެސް ހަނދާން ނުނެތޭނެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ހިޖުރަކުރި ރައްޔިތުންނަށް ވަޒީފާ ހަމަޖަސައި ދިނުމަށްޓަކައި ކޮންމެ ގެއެއްގައި ޓަކިދިނެވެ. ގެ ތަކުގައި މީހުން ހަމަޖެހެންދެން ރައްޔިތުންގެ ކެއުމުގެ ކަންތަށް ހަނިމާދޫ ގޭ ބިސީތަކުން ވަނީ ސަރުކާރުން ހަޖައްސައިދީފައެވެ.
ހޮނޑައިދޫ ގެ ރައްޔިތުން 26 ނޮވެމްބަރު 1999 ގައި ހޮނޑައިދޫ ގެ ސަފްހާ ލައްޕާލެވި ހަނިމާދޫގެ ސަފްހާ ހުޅުވާލުމާއެކު ތަފާތު އެކި ގޮތްގޮތުން ކުރިއެރުންތަކާއި ފުދުންތެރިކަން އިތުރުވެގެން ދިއައެވެ. ވަޒީފާގެ ފުރުސަތު ތަކާއި ތައުލީމާއި ސިއްހަތާއި އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި އައީ ލިބެމުންނެވެ. ފުރަތަމަ ދުވަސް ތަކުގައި އުނދަގޫތަކެއް ހުރިނަމަވެސް، ގިނަދުވަހެއްނުވެ ރަށަށް ހޭނި ފަރިތަވިއެވެ. ހަނިމާދޫ އަކީ އުޅެލަން ނުހަނު ފަސޭހަ ހިތްގައިމު ރަށެކެވެ. ހަނިމާދޫ ގެ ރައްޔިތެކޭ މިހާރު ބުނާނީ އުފަލާއި ހިތްހަމަޖެހުމާއެކުއެވެ.
އެޑިޑަރ ބަސް: މި ރިޕޯޓުގައި ހިމަނާ ފައި މިވަނީ 1999ގައި ހޮޑަނއިދޫ ރައްޔިތުން ހަނިމާދޫއަށް ބަދަލު ކުރުމުގެ މަރުހަލާގެ ވާހަކަ ތަކެވެ. ހޮނޑައިދޫގެ ރައްޔިތުން ވަނީ 1968 އޮގަސްޓް 13 ގައި ވެސް ހަނިމާދޫއަށް ބަދަލު ކޮށްފައެވެ. ނަމަވެސް 1975 މާރިޗް 17 ގައި އަނބުރައި ހޮނޑައިދޫއަށް އެރައްޔިތުން ވަނީ ގޮސްފައެވެ.
