އިންސާނުންގެ ކިބައިގައި ދެއްކުންތެރިކަމުގެ ޞިފަވެއެވެ. އަދި ޝައިޠާނާގެ ކެހިވެރި މަޅިތަކުގައި ޖެހޭލެއްވެސް އަވަސް ބައެކެވެ. ކޮށްލަންޖެހޭ މުޙިއްމު ސުވާލަކީ “ދެއްކުންތެރިކަން” އަޅުކަމުގެ ތެރެއަށް ވެއްދެނީ ކީއްވެބާއެވެ؟ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ދެއްކުންތެރިކަމުގެ ގޮތުން ކޮށްފިއްޔާ ﷲ ތަޢާލާ، އެ ޢަމަލެއް ޤަބޫލުނުކުރައްވާނެއެވެ. ނަމަވެސް ކޮންމެ މުސްލިމަކުވެސް ބޭނުންވާނީ ސަލާމަތްތެރިކަމެވެ. ސުވަރުގެއެވެ. އެތަނުގެ އުފަލާއި އަރާމެވެ. ހެޔޮ މަރެކެވެ. ދާއިމަށް ސުވަރުގޭގައި ވުމެވެ. މި ހުރިހާ ކަމެއް ބޭނުންވާއިރު މިކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ފަރުވާތެރިވާންވާނެއެވެ. އިސްލާމްދީނުގައި ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ އަޅުކަންތައްތައް ކުރާއިރު އޭގެ ތެރެއަށް ކުޑަ ޝިރުކު ވަދެދާނެ ކަމަށް ބިރުވެތިވާން ޖެހެއެވެ.
މިޒަމާނަކީ އެކަކު އަނެކެއްގެ ސަމާލުކަން ހޯދަން މަސައްކަތްކުރާ ޒަމާނެކެވެ. ބައެއް މީހުންގެ އެމީހުންގެ މުޅި ޙަޔާތް ވޭތުކުރަނީ މަޝްހޫރުކަން ހޯދޭތޯ ބެލުމުގައެވެ. ނުވަތަ ދެއްކުންތެރިކަމުގައެވެ. ބައެއް މީހުން އަދާކުރާ އަޅުކަންތައް ވެސް މިހާރު ފަރުމާކޮށްފައި ހުންނަނީ މީސްތަކުން ރުއްސުމަށް ނުވަތަ ލޯބިވާ މީހަކަށް ދައްކާށެވެ. ނުވަތަ ބަޔަކު ހިތްހަމަޖެހޭ ގޮތަކަށެވެ.
ދެއްކުންތެރިމުގެ ސަބަބުން މީހާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށްވެސް ކަންކަން އޮޅޭ ހިސާބަށްދެއެވެ. ރެއާއި ދުވާލު އެތައް އިރެއް ވަންދެން އަޅުކަންކުރަނީ މީހުން އޭނާއަކީ އަޅުވެރިއެކޭ ބުނުވަންކަމުގައި ވަނީނަމަ އޭނާ އެކުރާ އަޅުކަމަކީ ވިދު ތޮރުފާފައި ހުރި ފެން ހަރުނުލާ ފުޅިއަކަށް ފެން އެޅުން ކަހަލަ ކަމެކެވެ. ގިނަ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ކޮށްފައި ނަތީޖާއަށް ބަލާއިރު އޭނާގެ ނަތީޖާއަކީ ސުމަކަށް ވެއްޖެނަމަ އޭނާގެ ޙާލު ނިކަން ވިސްނާލާށެވެ. މިތަނުގައި މި ޛިކުރު ކުރާ ޙަދީޘުން މިކަމުގެ ނުރައްކާތެރިކަން އިތުރަށް ދެނެގަނެވޭނެއެވެ.
އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. رسول الله صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވީތީ ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެއްސެވީމެވެ.
))إِنَّ أَوَّلَ النَّاسِ يُقْضَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَيْهِ رَجُلٌ اسْتُشْهِدَ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا، قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: قَاتَلْتُ فِيكَ حَتَّى اسْتُشْهِدْتُ، قَالَ: كَذَبْتَ، وَلَكِنَّكَ قَاتَلْتَ لِأَنْ يُقَالَ: جَرِيءٌ، فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ،
وَرَجُلٌ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ، وَعَلَّمَهُ وَقَرَأَ الْقُرْآنَ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا، قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: تَعَلَّمْتُ الْعِلْمَ، وَعَلَّمْتُهُ وَقَرَأْتُ فِيكَ الْقُرْآنَ، قَالَ: كَذَبْتَ، وَلَكِنَّكَ تَعَلَّمْتَ الْعِلْمَ لِيُقَالَ: عَالِمٌ، وَقَرَأْتَ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ: هُوَ قَارِئٌ، فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ،
وَرَجُلٌ وَسَّعَ اللهُ عَلَيْهِ، وَأَعْطَاهُ مِنْ أَصْنَافِ الْمَالِ كُلِّهِ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا، قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: مَا تَرَكْتُ مِنْ سَبِيلٍ تُحِبُّ أَنْ يُنْفَقَ فِيهَا إِلَّا أَنْفَقْتُ فِيهَا لَكَ، قَالَ: كَذَبْتَ، وَلَكِنَّكَ فَعَلْتَ لِيُقَالَ: هُوَ جَوَادٌ، فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ، ثُمَّ أُلْقِيَ فِي النَّارِ)). }رواه مسلم 152 – (1905)}
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން ޤިޔާމަތް ދުވަހުން އެންމެ ފުރަތަމަ ހިސާބު ބެއްލެވޭނީ ޝަހީދުވި މީހެއްގެއެވެ. އޭނާ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތައް ގެންނަވާނެތެވެ. ދެން އޭނާއަށް ދެއްވުނު ނިޢުމަތްތައް ހަނދާންކޮށްދެވޭނެއެވެ. އަދި އެކަން އެނާ ހަނދާންވާނެއެވެ. އޭނާއަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހުން ސުވާލު ކުރެވޭނެތެވެ. އެ ނިޢުމަތްތަކާމެދު ތިބާ ކަންތައްކުރި ގޮތަކީ ކޮބާ ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ޖަވާބު ދޭނެއެވެ. “މިއަޅާ ޝަހީދުވަންދެން އިބައިލާހުގެ މަގުގައި ހަނގުރާމަ ކުރީއެވެ.” އޭނައަށް ބުނެވޭނެތެވެ. ތިބާ ތިހެދީ ދޮގެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ތިބާ ހަނގުރާމަކުރީ ތިބާ ތިޔައީ ބަޠަލެކޭ ނުވަތަ ކެރޭ މީހެކޭ މީސްތަކުން ބުނުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އެހެން ބުނެވިއްޖެއެވެ. އަދި އަމުރު ކުރައްވާނެތެވެ. “އޭނާ ދަމާ ކޫތާފައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް މޫނުވަތަށް އެއްލައިލާށެވެ.” ދެވަނައީ ޢިލްމު އުނގެނުނު މީހެކެވެ. އޭނާ މީސްތަކުންނަށް ޢިލްމު އުނގަންނައިދިނެވެ. އޭނާއީ ޤުރުއާން ކިޔަވައިދީ އުޅުން ޤާރީއެކެވެ. ދީނީ މީހުންގެ ޝަރަފެކެވެ. އޭނާ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތައް ގެންނަވާނެތެވެ. ދެން އޭނާއަށް ދެއްވުނު ނިޢުމަތްތައް ހަނދާންކޮށްދެވޭނެއެވެ. އަދި އެކަން އެނާ ހަނދާންވާނެއެވެ. އޭނާ އަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހުން ސުވާލު ކުރެވޭނެތެވެ. “ދުނިޔޭގައި ލިބުނު ޢިލްމުން ކުރީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟” އޭނާ ޖަވާބު ދޭނެތެވެ. މި އަޅާ ޢިލްމު އުނގެނުނީމެވެ. އަދި ކިޔަވައިދީ ހެދީމެވެ. ޤުރުއާން ވެސް ކިޔަވާ އުޅުނީމެވެ. ﷲ އަންގަވާނެތެވެ. ތިބާ ތިޔަހެދީ ދޮގެކެވެ. ތިބާ ޢިލްމު ދަސްކުރީ ދެއްކުމަށެވެ. މީސްތަކުން ޢިލްމުވެރިއެކޭ ބުނޭތޯއެވެ. އަދި ޤުރުއާން ކިޔެވީވެސް ދެއްކުމަށެވެ. ތިބާ ތިޔައީ ޤާރީއެކޭ ބުނޭތޯއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އެހެން ބުނެވިއްޖެއެވެ. އަދި އަމުރު ކުރައްވާނެތެވެ. “އޭނާ ދަމާ ކޫތާފައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް މޫނުވަތަށް އެއްލައިލާށެވެ.” ތިންވަނައީ ތަނަވަސްކަމުގެ ނިޢުމަތް ދެއްވުނު މީހެކެވެ. އޭނާ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތައް ގެންނަވާނެތެވެ. ދެން އޭނާއަށް ދެއްވުނު ނިޢުމަތްތައް ހަނދާންކޮށްދެވޭނެއެވެ. އަދި އެކަން އެނާ ހަނދާންވާނެއެވެ. އޭނާއަށް ސުވާލު ކުރެވޭނެތެވެ. “ތިބާ އެމުދަލުން ކުރީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟” އޭނާ ޖަވާބު ދޭނެތެވެ. “މިއަޅާ އެ މުދަލުން ޞަދަޤާތްކުރީއެވެ. އިބަ އިލާހަށް ޓަކައެވެ.” ﷲ އަންގަވާނެތެވެ. “ތިބާ ތިޔަ ހެދީ ދޮގެކެވެ. ތިބާ އެކަން ކުރީ ދީލަތި މީހެކޭ ބުނޭތޯއެވެ. “ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން މީސްތަކުން އެހެން ބުނެފިއެވެ.” އަދި އަމުރު ކުރައްވާނެތެވެ. “އޭނާ ދަމާ ކޫތާފައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް މޫނުވަތަށް އެއްލައިލާށެވެ.”
މިއީ ދެއްކުންތެރިކަމުގެ ނިމުންހުރި ގޮތެވެ. މިފަދަ ކަންކަމުން ދުރުވެތިބެ އިޚްލާޞްތެރި ގޮތުގައި ހެޔޮ ޢަމަލުކުރުމުގެ ތައުފީޤުދެއްވައި، ދެއްކުންތެރިކަމުގެ އެންމެހާ ޢަމަލުތަކުން ﷲ ތަޢާލާ އަޅަމެން ރައްކާތެރިކޮށްދެއްވާށި! އާމީން.
